De aandacht voor het onderzoekend vermogen van studenten in de professionele bacheloropleidingen is vaak te academisch gericht, vinden Herman Blom, Nico van der Sijde en Martin Struik. Zij pleiten ervoor het begrip ‘onderzoekend vermogen’ te vervangen door ‘ontwerpend vermogen’. “De beroepspraktijk vraagt om afgestudeerde professionals die de werkelijkheid niet alleen verklaren en begrijpen, maar vooral ook veranderen”, schrijven ze, waarbij ze betogen dat studenten daartoe beter in staat zijn wanneer ze een ontwerpend vermogen ontwikkelen dan wanneer ze alleen een onderzoekend vermogen ontwikkelen.
Zie: https://www.scienceguide.nl/2021/10/onderzoekend-vermogen-is-ontwerpend-vermogen/
Enkele kernideeën uit dit verdienstelijke artikel, die zeker in overweging moeten genomen worden in de Vlaamse hogescholen, vatten we samen.
Aandacht voor onderzoekend vermogen van studenten
Academisch onderzoek aan universiteiten richt zich meestal op witte vlekken in de theorie, terwijl praktijkgericht onderzoekt in de hogescholen zich richt op verbetering en innovatie van de beroepspraktijk. Toch zijn eindwerken in de professionele bacheloropleidingen nog vaak vormgegeven als academische scripties. Geen wonder dat studenten niet altijd goed begrijpen waarom ‘praktijkgericht onderzoek’ een plaats heeft in hun curriculum en wat zij eraan kunnen hebben in hun latere beroep.
Nieuwe focus op ontwerpgericht onderzoek
Beroepsproducten zijn er in vele soorten en maten; denk bijvoorbeeld aan een nieuw en beter lesplan voor een grote schoolklas met veel etnische diversiteit. Deze beroepsproducten zijn bedoeld om de discrepanties tussen hoe het is en hoe het zou moeten te verhelpen.
Precies die veranderambitie is onderdeel van de term ‘ontwerp’. De term ‘ontwerp’ wordt niettemin in veel hogeschool opleidingen niet gebruikt. Met actieonderzoek (2008) werd reeds lang deze benadering voorgesteld en met ontwerpgericht onderzoek versterken de auteurs deze aanpak die in academische kringen weinig appreciatie geniet. Het leren van benaderingen die horen bij ontwerpen aan de hand van de interventiecyclus, namelijk de combinatie van diagnosticeren, ontwerpen en veranderen is precies datgene wat het praktijkgerichte onderzoek zo waardevol maakt. Daarbij moet goed onderbouwd zijn dat oplossingen in de concrete situatie werken, hoe ze werken, en waarom en onder welke voorwaarden ze in andere contexten zouden werken.
De beroepspraktijk, waarvoor hogescholen hun studenten opleiden en op wie ze zich richten in het praktijkgericht onderzoek, vraagt dus om afstudeerscripties die meer bieden dan alleen een analyse vanuit de theorie. De beroepspraktijk vraagt om afgestudeerde professionals die de werkelijkheid niet alleen verklaren en begrijpen, maar vooral ook veranderen. Bedrijven en organisaties vragen dus om beroepsproducten en professionals die daadwerkelijk bijdragen aan veranderingen en verbeteringen in hun bedrijven en organisaties.
De ‘creatieve sprong’
Bij ‘design research’ of ontwerpgericht onderzoek wordt van de studenten verwacht dat zij met creatieve oplossingen komen, die eerder een substantiële bijdrage leveren aan de praktijk (en de veranderbehoefte van die praktijk) dan aan de theorievorming. Design Research en vooral Design Thinking leggen extra nadruk op divergeren, namelijk het genereren van verschillende ideeën, soms door het inzetten van creatieve denktechnieken om het brein uit het patroon te halen en nieuwe invalshoeken te creëren. In design research wordt van de studenten verwacht dat hun creatieve oplossingen eerder een substantiële bijdrage leveren aan de praktijk dan aan de theorievorming. Met een ontwerpgerichte manier van onderzoek kunnen organisaties worden ondersteund met veranderingen en innovaties. Cruciaal in het denken over ontwerpen en ontwerpend vermogen is de zgn. creatieve sprong.
Pleidooi voor het begrip ‘ontwerpend vermogen’
Herman Blom & Nico van der Sijde & Martin Struik pleiten ervoor om ‘onderzoekend vermogen’ te gaan hernoemen als ‘ontwerpend vermogen’ en om – geheel en al in lijn daarmee- de benaderingen die daarbij passen goed te verankeren in het curriculum.
Referenties
- Van Aken, J. & Andriessen, D. (2011). Handboek ontwerpgericht wetenschappelijk onderzoek: wetenschap met effect. Amsterdam: Boom/Lemma.
- Andriessen, D. (2014). Drie misverstanden over onderzoek in het hbo. http://www.onderzoekscoach.nl/wp-content/uploads/2016/11/Andriessen-2016-Drie-misverstanden-over-onderzoek-in-het-hbo-weggenomen.pdf
- Losse, M. (2018). Onderzoekend Vermogen ontwikkelen bij studenten, een methodiek voor Hbo-docenten. Amsterdam: Boom.
- Blom, H., Van Lanen, B. (2021). Strategisch ontwerpen. Onderzoeks- en ontwerpprocessen situationeel inrichten. Bussum: Uitgeverij Coutinho.
- De Sadeleer, R. (2008), Actieonderzoek in de lerarenopleiding. Eindrapport School of Education, Hogeschool-Universiteit Brussel, 48 p.