人生の教訓
Eén van de meest opmerkelijke bijdragen van Toshiro Kanamori aan het onderwijs is de NHK-documentaire “Children Full of Life” (2003). In deze film wordt Kanamori gevolgd terwijl hij lesgeeft aan een vierde klas in de basisschool in Kanazawa. Hij was toen 57 jaar en stond ruim dertig jaar in de klas. Gedurende het schooljaar stelt hij zijn leerlingen in staat om diepgaande discussies te voeren over levensuitdagingen, waarbij ze worden aangemoedigd om hun emoties, problemen en dromen te delen. De documentaire toont de impact van Kanamori’s pedagogie en zijn vermogen om een veilige en ondersteunende omgeving te creëren waarin leerlingen gedijen en bloeien.
Children Full Of Life https://www.youtube.com/watch?v=uJhqdDoBp1w
De documentaire ‘Children Full of Life: Learning to Care’ ontving in 2004 de Global Television Grand Prize op het “25th Anniversary Banff Television Festival”. De documentaire werd in 2005 door de RVU in Nederland op televisie gebracht.
De documentaire kon en kan steeds wereldwijd op veel bewondering rekenen van leraren en andere betrokkenen bij onderwijs en opvoeding. In 2012 bracht Kanamori, op uitnodiging van de Stichting NIVOZ, een bezoek aan Nederland waar hij op zijn reis langs scholen en opleidingen meer dan vijfduizend onderwijsprofessionals ontmoette. Naar aanleiding van de documentaire schreef Kanamori in 2003 het boek ‘Inochi no kyokasho/ Leerboek voor het leven. In 2012 werd het vertaald in het Nederlands onder eindredactie van NIVOZ. Eerder verschenen o.a. Franse, Spaanse, Duitse en Engelse vertalingen.
Toshiro Kanamori (2012), Levenslessen van meester Kanamori. Driebergen, uitgave hetkind, 139 p.
Sinds de oprichting van NIVOZ hebben we met belangstelling en passie voor onderwijs de publicaties en activiteiten van deze stichting gevolgd en zo hebben we het werk van Kanamori beter leren kennen. Terloops iets meer over deze stichting: “Na zijn emeritaat als hoogleraar aan de Universiteit Utrecht richtte Luc Stevens in 2003 stichting NIVOZ op. De oorspronkelijke drijfveer van NIVOZ lag bij de ontwikkelingsbehoeften van ieder kind en de consequenties daarvan voor het onderwijs. Met andere woorden: hoe komt de ontwikkeling van ieder kind het beste tot zijn recht? Al snel kwam daarin de pedagogische relatie tussen leerling en leraar centraal te staan. De frase ‘Zonder relatie geen prestatie’ kreeg vleugels. En zo schoof de aandacht van het NIVOZ-werk op van kind naar leraar: de leraar zelf als belangrijkste (f)actor in de kwaliteit van onderwijs.” zie: https://nivoz.nl/nl/historie-nivoz
Platform hetkind is een van de vier pijlers waarmee stichting NIVOZ haar missie probeert te realiseren: het sterken van leraren en schoolleiders bij de uitvoering van hun pedagogische opdracht en daarmee in hun pedagogisch handelen. Via online verhalen en publicaties wil men de bezoeker laten deelnemen aan een meer fundamenteel gesprek over goed onderwijs en de vele (pedagogische) keuzes die je daarin maakt. Zie: https://nivoz.nl/nl/archief
We delen de pedagogische visie van NIVOZ en de pedagogie van Kanamori. Bovendien hebben we reeds decennia geleden ons verdiept in het Japanse culturele erfgoed en bij studenten geïntroduceerd in het kader van intercultureel onderwijs. zie de publicaties in:
Deze achtergrond versterkte de interesse in het werk van Kanamori en de wijze waarop NIVOZ zijn levenslessen kenbaar maakte in het Nederlandse onderwijs. Het is dan ook met verbazing en ontgoocheling dat we vaststellen dat Kanamori in Vlaanderen deze aandacht niet kreeg. Daarom willen we met dit blogbericht een bescheiden poging doen om de documentaire en het boek opnieuw onder de aandacht te brengen.
Kanamori’s achtergrond
Toshiro Kanamori werd in 1946 geboren in het Japanse Ishikawa. Op de boerderij groeide hij op in nauw contact met de natuur en voelde zich een deel van de natuur en de levenscyclus in de natuur. Dit gevoel werd verdiept toen hij als jonge vader twee kinderen verloor die tijdens hun kinderjaren overleden. Hij leerde hoe onvoorspelbaar het leven kan zijn. Dit was voor Kanamori geen reden om verbitterd te worden maar eerder om het leven te omarmen. Hij besefte dat er in het leven vele dingen zijn die we niet onder controle hebben. Onze kwetsbaarheid maakt ons leven juist waardevol. Vandaar zijn filosofie “Let us try to positively influence life as best we can; starting with good education for our children.” In zijn typerende bescheidenheid heeft Kanamori weinig verhaal over zijn persoonlijk leven gebracht.
Hij studeerde pedagogiek en filosofie aan de universiteit van Kanazawa en werd er geïnspireerd door de Europese traditie van de reformpedagogiek en de nieuwe schoolbeweging in het begin van vorige eeuw. In het bijzonder was hij onder de indruk van het werk van Johann Heinrich Pestalozzi (1746-1827). Hij studeerde af in 1969 aan de afdeling basisonderwijs van de Kanazawa Universiteit.
Na de eerste wereldoorlog had Japan een uniform onderwijssysteem, gestuurd door de overheid, en slechts een beperkte groep leraren onttrokken zich aan dit systeem. In verschillende teksten worden ze als ‘vrije leraren’ en ‘vrijdenkers’ (*) omschreven. Ze werden tijdens de tweede wereldoorlog de kop ingedrukt. Na deze oorlog verhardde de Japanse samenleving en raakte het land verder geïsoleerd maar enkelen, zoals Kanamori, zetten de inspirerende ideeën van de reformpedagogiek verder door in de Japanse context. Tot de essentie van deze onderwijsvisie behoort dat kinderen kind moeten mogen zijn; dat ieder mens er als uniek individu mag zijn; dat je je lot niet in andermans handen moet leggen en dat kinderen vrijgemaakt moeten worden van de verwachtingen van ouders.
Na zijn opleiding begon Kanamori zijn carrière als leerkracht op een basisschool in Kanazawa. Het was daar dat hij zijn ware roeping vond en begon te experimenteren met innovatieve onderwijsmethoden die verder gingen dan traditioneel lesgeven. Tot zijn pensioen is hij werkzaam geweest als leraar in een achttal basisscholen. Regelmatig bezochten leraren zijn lessen vanwege zijn bijzondere visie en aanpak. Sinds 1992 was hij parttime docent aan de Faculteit Educatie van de Kanazawa Universiteit en vanaf 1998 praktijkbegeleider bij de faculteit Schoolonderwijs van de Joetsu University of Education. Zowel Toshiro Kanamori als zijn collega-vriend Naoto Tsuji werden vanaf 2008 docent aan de Hokuriku Gakuin University tot zijn afscheid in 2016.
Kanamori ontving verschillende prijzen als waardering voor zijn onderwijskundige en maatschappelijke bijdragen, zoals: 10e Educational Science Society Award (augustus 1989), 29e Chunichi Education Award (oktober 1997), 30e Ishikawa Television Award (mei 2007), 19e Pestalozzi Education Award (november 2010) Universiteit van Hiroshima. Deze award wordt uitgereikt aan personen “deemed to be practising excellence in education”.
Hij nam activiteiten en functies op in tal van academische verenigingen en socio-culturele organisaties. In een terugblik op negen jaar samenwerking met Kanamori geeft Naoto Tsuji exemplarisch een overzicht uit de lange lijst publicaties en lezingen van Kanamori die vooral praktijkgericht zijn en een grote doelgroep hebben bereikt die begaan is met opvoeding en onderwijs. Het is jammer dat het overgrote deel van dit werk uitsluitend in het Japans beschikbaar is. Dit geldt ook voor het werk van Naoto Tsuji die sinds 2018 werkzaam is aan de Wako University in Tokyo.
De bekroonde documentaire ‘Children Full of Life’ (2003) is wel de meest opmerkelijke internationale bijdrage van Kanamori aan het onderwijs. Aansluitend volgde de publicatie van het boek ‘Leerboek voor het leven’ dat in de Nederlandse versie is uitgebracht in 2012 met als titel ‘Levenslessen van meester Kanamori’. Het is geen theoretisch boek over pedagogiek. Op authentieke wijze vertelt Kanamori hoe hij op een betekenisvolle manier de schoolvakken onderwijst met nadruk op het belang van betekenisvol onderwijs. Hij beschrijft een context en een achtergrond van waaruit hij zijn levenslessen geeft. Met één uitgangspunt: ‘Als één kind niet gelukkig is, is niemand gelukkig’. In het boek staan levendige woorden van kinderen, recht uit het hart.
In 2012 bracht hij, op uitnodiging van o.a. Marcel van Herpen en de stichting NIVOZ, een bezoek aan Nederland. Op de NIVOZ-website is er nog veel prachtig betekenisvol materiaal (video, blogs en artikelen) terug te vinden. https://nivoz.nl/nl/zoeken?q=kanamori
Op 2 maart 2020 overleed meester Kanamori aan longkanker op 73-jarige leeftijd.
(*) Dit lijkt me geen gepaste vertaling omdat aan het Vlaamse begrip vrijzinnigheid/vrijdenkers de kwalificaties verbonden zijn van ongelovig, anti-klerikaal, vrijmetselarij, de mens centraal plaatsend. Uit de context van de publicaties deduceer ik eerder een begrip zoals humanisme.
Zie: https://nl.wikipedia.org/wiki/Kanamori_Toshino
Ingrid Helsloot (2012), Ontmoeting met Mr. Kanamori: ‘Je begrijpt wat hij zegt door naar hem te kijken’. https://nivoz.nl/nl/ontmoeting-met-mr-kanamori-je-begrijpt-wat-hij-zegt-door-naar-hem-te-kijken
Vertaling met Google Translate van: Naoto Tsuji (2016), Negen jaar doorgebracht met Dr. Toshiro Kanamori. Hokuriku Gakuin University/Hokuriku Gakuin Junior College, Onderzoeksbulletin Faculteit Integrale Humane Wetenschappen Afdeling Voor- en vroegschoolse educatie.
金森俊朗先生と過ごした9年間
北陸学院大学・北陸学院大学短期大学部研究紀要
Onderwijsvisie
Naar aanleiding van het bezoek aan Nederland van Kanamori omschreef Redactie Beroepseer (7.09.2012) de basisprincipes van de pedagogie van Toshiro Kanamori als volgt:
Kinderen moeten goed eten en de waarde van voedsel kennen
Kinderen mogen er zijn met hun eigen unieke gevoelens
Kinderen mogen het lot van hun eigen leven bepalen
Kinderen moeten vrij gemaakt worden van de verwachtingen van hun ouders
Kinderen moeten kind mogen zijn
Zie: Redactie Beroepseer (2012), Levenslessen van meester Kanamori. https://beroepseer.nl/blogs/onderwijs/levenslessen-van-meester-kanamori/
De pedagogie van Kanamori is gebaseerd op een holistische benadering van onderwijs, waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van de hele persoon, niet alleen op schoolse resultaten. Zijn benadering omvat het cultiveren van empathie, medeleven en emotionele intelligentie bij kinderen. Hij gelooft dat het creëren van een ondersteunende en inclusieve klasomgeving van cruciaal belang is voor het koesteren van goed functionerende individuen die positief kunnen bijdragen aan de samenleving. Het klaslokaal is als een gemeenschap waarin leerlingen niet alleen leren van de leraar, maar ook van elkaar. Hij wil een klas waar kinderen een sterke emotionele band hebben en reikt ideeën aan hoe dat in het leven kan. Kinderen moeten goed kunnen nadenken en goed voor zichzelf en anderen zijn. Daarom moedigt hij kinderen aan plezier te hebben en moeten ze zowel hun eigen sterke kanten als die van hun vrienden bevestigen en laten bevestigen.
Wat voor volwassenen worden onze kinderen?
In het boek ‘Levenslessen van meester Kanamori’ geeft hij volgend antwoord: ‘… ik zou willen dat ze de bouwers van een vredige staat en maatschappij worden’. Hij hoopt dat ze volwassenen worden met een brede levensopvatting, die zelf goed nadenken, zichzelf noch anderen onder druk zetten en moeite doen om zowel zichzelf als anderen gelukkig te maken. Een brede levensopvatting betekent dat ze altijd blijven leren en creatief kunnen denken.
Kinderen komen naar school om ‘happy’ te worden. Om dat te realiseren is het vooral belangrijk om een verbintenis te maken met anderen. Openhartig te zijn, zodat anderen je kunnen begrijpen. Om happy door het leven te gaan is het belangrijk dat kinderen, nu ze nog jong zijn, een duidelijk ‘landschap van bronervaringen’ tot stand brengen van wat in het menselijk leven niet vergeten mag worden.
De documentaire ‘Children full of life’
Volgens Marcel van Herpen is de documentaire voor Japanse begrippen uitzonderlijk, maar ook binnen onze context zeer bijzonder. De film laat zien hoe Kanamori zijn leerlingen onderwijst om niet alleen leerling te zijn maar ook hoe te leven als mens. Zij krijgen lessen om in groep samen te werken, over het belang van openheid naar elkaar en naar de leraar, over het omgaan met pestgedrag en over leven en dood als twee zijden van eenzelfde munt. Hij geeft hen levenslessen over medeleven en empathie. Is één kind ongelukkig dan zijn we allemaal ongelukkig. Door hun leven met elkaar te delen beginnen kinderen zich te realiseren hoe belangrijk het is om zorg voor elkaar te hebben. Meester Kanamori is een uitzonderlijk voorbeeld voor alle leraren wereldwijd. Hij dringt door tot de kern van het leraarschap. In een blogbericht (Mara B. Martini) las ik de waardering en inspiratie die de film opwekte. I.p.v. een boek te lezen over leraar, school of onderwijssysteem werd naar de documentaire gekeken om getuige te zijn van een leraar in actie. De film stelt de relaties tussen leerlingen, tussen leerlingen en de leraar en hun families centraal. Met de woorden geluk, empathie en verbondenheid worden de onmisbare componenten van onderwijzen gevat. Het begrip empathie wordt dikwijls gebruikt als we het hebben over sociaal-emotionele ontwikkeling (SEL : social emotional learning). Met de onderwijsactiviteiten in de film toont Kanamori dat SEL de grondslag is voor de schoolse onderwijsvakken. Deze benadering contrasteert met het traditionele onderwijs dat de nadruk legt op de schoolvakken en SEL als een extraatje opvat om nog beter te presteren.
Zie: Mara B. Martini, Review of Education Documentary. https://educatormara.blogspot.com/2019/07/review-of-education-documentary.html
M. van Herpen (2008), Als één iemand niet gelukkig is, is niemand gelukkig. Egoscoop, september 2008, p.4-9. Engelse versie: https://www.marcelvanherpen.nl/app/uploads/If-one-single-person-is-not-happy.pdf
Nickel van der Vorm (2014), Toshiro Kanamori, the japanese primary school teacher from the movie ‘children full of life’. Chapter 7 in: Improving the Quality of Childhood in Europe, Volume 5, Alliance for Childhood European Network Foundation, Brussels, Belgium. https://www.researchgate.net/publication/343549206_Toshiro_Kanamori_the_japanese_primary_school_teacher_from_the_movie_’children_full_of_life’#fullTextFileContent
Nawoord
Met het onder de aandacht brengen van de film ‘Children full of Life’ en het boek ‘Levenslessen van meester Kanamori’ willen we bijdragen tot de intentie van NIVOZ om de zaadjes die geplant zijn door Kanamori opnieuw tot bloei te laten komen in het Vlaamse en Nederlandse onderwijsveld.
Zie: https://nivoz.nl/nl/werkconferentie-kanamori-3-0-en-de-innerlijke-reis-van-de-leraar-in-wijchen
