Al vaak zijn revoluties in het onderwijs aangekondigd en steeds zijn nieuwe technologieën in het oude onderwijsmodel ingepast. Kan artificiële intelligentie nu het verschil maken? In volgende geciteerde blogs/websites kan je inspirerende en toegankelijke informatie over AI in het onderwijs vinden. Centraal plaatsen we het recente rapport van de Nederlandse Onderwijsraad. Het brengt een duidelijk standpunt van de overheid. Maar het blijft een opdracht van onderwijskundigen, informatietechnologen en leraren om samen nieuwe onderwijsstrategieën te ontwerpen.
Het belang dat de internationale gemeenschap hecht aan AI wordt duidelijk gemaakt met de vierde editie van het UNESCO International Forum on Artificial Intelligence (AI) and Education dat op 5 en 6 december 2022 plaats vindt onder het thema Steering AI to Empower Teachers and Transform Teaching. Het online evenement wordt mede georganiseerd door UNESCO, China en geïnteresseerde internationale of regionale organisaties.
Zie: https://aiedforum.org/#/home
Wil je als kennismaking met AI een Nederlandstalige online cursus volgen over AI en de toepassing in basis- en secundair onderwijs, dan is volgende website een aanrader: https://onderwijs.ai-cursus.nl/home
Verkenning over onderwijs en intelligente technologie
Volgens Marco Derksen biedt intelligente technologie of artificiële intelligentie o.a. in het onderwijs steeds meer mogelijkheden om activiteiten te ondersteunen, over te nemen of anders in te vullen. Meer dan de digitalisering tot nu toe leidt intelligente technologie tot fundamentele onderwijsveranderingen. De Onderwijsraad in Nederland heeft daarom op verzoek van de ministers van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap een verkenning over onderwijs en intelligente technologie uitgebracht. Uit deze verkenning blijkt dat de inzet van intelligente technologie kan bijdragen dat leerlingen en studenten zelfstandiger leren, beter presteren, inclusiever onderwijs volgen en meer gemotiveerd zijn. De inzet van technologie heeft echter ook als risico dat de autonomie van leerlingen en studenten, en van leraren en docenten wordt aangetast en het onderwijs eenzijdig wordt indien niet oordeelkundig met deze technologieën wordt omgesprongen. Het inzetten van deze technologieën vraagt om een actieve betrokkenheid van het onderwijsveld. Voor leraren en docenten betekent de opmars van intelligente technologie dat er meer mogelijkheden zijn om een deel van de processen die zij voorheen zelf uitvoerden, over te laten aan de technologie. Onderwijs geven wordt daarmee wel complexer, omdat intelligente technologie in feite een extra actor is in het onderwijsproces. Actieve betrokkenheid van leraren en docenten blijft nodig, ook wanneer intelligente technologie processen deels overneemt en wanneer leerlingen en studenten met deze technologie zelfstandiger of meer naar eigen behoeften en voorkeuren leren. Onderwijs geven vergt immers kwaliteiten die computers missen, zoals een brede opmerkzaamheid, pedagogische sensitiviteit en didactisch inspelen op specifieke en onverwachte situaties.
Schoolleiders, opleidingsdirecteuren en onderwijsbestuurders vormen een organisatorische spil voor de inzet van intelligente technologie. Zij moeten borgen dat leerlingen, studenten, leraren en docenten digitaal geletterd zijn en intelligente technologie zinvol en verantwoord inzetten. Ze voorkomen daarmee dat sommige groepen leerlingen en studenten meer profiteren van de technologie dan andere. Zij ontzorgen leraren en docenten door technische ondersteuners in te schakelen. En zij creëren ruimte voor onderwijsontwikkeling, professionele ontwikkeling en samenwerking met andere onderwijsinstellingen en aanbieders van leermiddelen rondom intelligente technologie.
Het is de opdracht van de overheid om samenwerking te stimuleren rond de ontwikkeling van onderwijstoepassingen van intelligente technologie. Bij deze samenwerking zijn naast technici ook altijd leraren en docenten betrokken. En het is aan de overheid om kaders te scheppen die privacy en dataveiligheid waarborgen, om de markt voor intelligente onderwijstechnologie te reguleren en dominantie van enkele aanbieders tegen te gaan.
Uit: Marco Derksen, Inzet van intelligente technologie in het onderwijs. 28 september 2022, Blog onderwijs binnen de website Koneksa Mondo, Impact van digitale technologie op mens en maatschappij.
https://koneksa-mondo.nl/2022/09/28/inzet-van-intelligente-technologie-in-het-onderwijs/
Wilfred Rubens bracht op zijn website een kritisch bespreking van het pas verschenen rapport van de Onderwijsraad over ‘Inzet van intelligente technologie’.
De boeiende en deskundige berichten van Rubens kan je volgen op zijn website https://www.te-learning.nl/blog/
Het rapport van de Onderwijsraad stelt volgende bevindingen centraal in het verkennend rapport:
- Een klas, een school, een cursus en een opleiding zijn sociale gemeenschappen die op leren zijn gericht. Afhankelijk van de manier waarop intelligente technologie wordt ingezet, heeft deze een positieve of negatieve invloed op de vorming van leergemeenschappen. Dit heeft implicaties voor de rollen van leraren, docenten en andere actoren. (p.37)
- Afhankelijk van de manier waarop intelligente technologie wordt ingezet, heeft deze een positieve of negatieve invloed op het onderwijzen van kennis, vaardigheden en houdingsaspecten. Veel hangt af van de rollen die leraren en docenten en andere actoren oppakken. (p. 49)
Uit: Onderwijsraad, Inzet van intelligente technologie. Een verkenning. Den Haag, 2022, 74 p.
Digitale competenties voor leraren
Een duidelijk beeld over de digitale competenties bij leraren tref je in een publicatie van het netwerk iXperium/Centre of Expertise Leren met ict. Door middel van een online vragenlijst geven leraren aan in hoeverre ze gebruik maken van verschillende ict-toepassingen, en in hoeverre zij beschikken over de bijbehorende competenties. Hierbij worden ook vragen gesteld over de mate waarin leraren zich professionaliseren op het gebied van didactisch gebruik van ict. De monitor Leren en lesgeven met ict is gebaseerd op de competenties Leren en lesgeven met ict en onderzoekt periodiek de ontwikkeling van ict-competenties van leraren. Uit onderzoek is geweten dat er verschillende competenties nodig zijn om les te geven met ict. Er kan onderscheid gemaakt worden in de eigen ict-geletterdheid, de vaardigheid om les te geven met ict, de visie op het onderwijs en de competentie om te kunnen leren en innoveren met ict. Onderstaande figuur illustreert dit.
Het iXperium/Centre of Expertise Leren met ict is een netwerkorganisatie op het gebied van leren en lesgeven met ict. Het HAN lectoraat ‘Leren met ict’ vormt het hart van dit netwerk en werkt hierin samen met een groeiend aantal schoolbesturen en lerarenopleidingen uit heel Nederland. Het iXperium/CoE is een leer- en werkomgeving waarin leraren, lerarenopleiders, studenten, onderzoekers en ict-experts samenkomen om nieuw onderwijs met technologie vorm te geven.
Zie : https://www.ixperium.nl/
In Vlaanderen is een gelijkaardig ICT competentieprofiel voor leraren opgesteld door het Kenniscentrum Digisprong. Het is gebaseerd op DigCompEdu: Europees referentiekader voor digitale competenties van leraren.
Voor een beknopt overzicht van deze competenties: https://assets.vlaanderen.be/image/upload/v1662016811/DigCompEdu_leerkrachtenfiches_FICHEVORM_ttk2sq.pdf
Digital Competence Framework for Educators (DigCompEdu):