In een vorig bericht op deze website www.interactum.be hebben we het gehad over ‘Zomervakantie en leerverlies: een onderwijsmythe’ en toonden aan dat het aanpakken van leerverlies in de vakantieperioden een veelzijdige aanpak vereist die gerichte interventies, gemeenschapspartnerschappen en beleidsinitiatieven combineert. In deze bijdrage richten we ons in het bijzonder op de samenwerking tussen school en ouders om leren en ontwikkeling van kinderen te ondersteunen.
Zie: https://www.interactum.be/zomervakantie-en-leerverlies-een-onderwijsmythe/
(*) Het begrip ‘verzorgers’ verwijst naar de personen die ter vervanging van de ouders de verantwoordelijkheid dragen voor de lerende.
Ondanks het wetenschappelijk onderzoek dat het belang van samenwerking tussen school en ouders voor de leerresultaten van de leerlingen centraal stelt, hebben we de voorbije legislatuur weinig gemerkt van beleidsinitiatieven die aansluiten op dit onderzoek. De ouders komen eerder in een negatief daglicht te staan zoals bij de betwisting van examenresultaten en attesten, het onvoldoende kennis hebben van het Nederlands, … en de overwegingen van de overheid om financiële sancties te nemen wanneer ouders aan de eisen van die overheid niet voldoen door een beperking van de kinderbijslag/groeipakket. Deze standpunten dragen bij tot een onderwijskundig nefaste polarisatie tussen ouders en school.
We moeten teruggaan naar het schooljaar 2010-2011 waarbij de Vlaamse overheid besliste om in alle Nederlandstalige scholen een engagementsverklaring in te voeren. Het betreft een geheel van wederzijdse afspraken tussen school en ouders die wordt opgenomen in het schoolreglement. Enerzijds maakt de school duidelijk welke inspanningen en initiatieven ze neemt om de dialoog met ouders vlot te laten verlopen, en anderzijds engageren ouders zich tot betrokkenheid anderzijds. De wederzijdsheid, de wisselwerking tussen school en ouders is in de engagementsverklaring dus een zeer belangrijk element. De doelstelling van de engagementsverklaring is ouderbetrokkenheid bij het schoolgebeuren te vergroten, zodat de leerkansen van de kinderen vergroten.
Zie: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document/14084
In Nederland bracht de Onderwijsraad, op vraag van de Tweede Kamer, in 2010 een advies uit over verschillende aspecten van ouderbetrokkenheid in het onderwijs. Betrokkenheid van ouders bij de school en het onderwijs is belangrijk vanwege taakverlichting van de school, afstemming over de opvoeding, en ondersteuning van het leerproces, maar ook als uiting van burgerschap en een middel tot culturele integratie. De raad maakt in dit advies een onderscheid in drie typen van relaties tussen ouders en school. Ten eerste bestaat er een individuele, juridische relatie (vastgestelde rechten en plichten). Ten tweede zijn ouders samenwerkingspartners als het gaat om de opvoeding en het leerproces van hun kind. Ten slotte zijn alle ouders onderdeel van een (informele) oudergemeenschap.
Zie: https://www.onderwijsraad.nl/publicaties/adviezen/2010/02/17/ouders-als-partners
Intussen zijn in Nederland wel nieuwe publicaties verschenen die het onderwerp verder uitdiepen en tal van praktijkgerichte instrumenten aanreiken voor de scholen en ouderverenigingen. De website van www.onderwijskennis.nl bevat uitstekend materiaal over dit onderwerp. Deze dienst bestaat sinds 2021 binnen het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO).
Een ander Nederlands initiatief verdient ook aandacht met de website www.onderwijs.net . Het is, volgens de website, “hét platform voor professionals in de voorschoolse educatie, het primair en het voortgezet onderwijs. Je vindt hier inspiratie, ervaring en expertise voor de samenwerking tussen ouders, VVE-locaties en scholen.”
De recente bevindingen over het partnerschap school/ouders zijn bondig samengevat in het artikel Samenwerken met ouders aan de ontwikkeling van het kind (2024) Het artikel stelt het belang voorop van gedeelde zorg. Vervolgens komen volgende drie vragen aan bod:
Thuis: hoe geven ouders thuis vorm aan de ondersteuning van hun kind?
Klas: hoe kunnen leraren met ouders samenwerken?
School: welke extra steun kan school – buiten de klas – aan ouders bieden?
Zie: https://www.onderwijskennis.nl/kennisbank/ouderbetrokkenheid-en-onderwijskansen
Een andere recente bron (juni 2024), die we toonaangevend vinden voor dit thema, is een publicatie van AITSL (Australian Institute for Teaching and School Leadership): Strengthening parent engagement to improve student outcomes.
Enkele overwegingen
- Al te vaak komen leraren en scholen in een negatief daglicht door de juridisering van de relatie tussen ouders/verzorgers, leerlingen/studenten en scholen. Er is te weinig aandacht voor de ontwikkeling van een positief partnerschap ouders – scholen in het belang van de lerende. Dit is een oproep aan de overheid, ouderverenigingen, scholenkoepels, scholierenkoepel, … om dit thema te actualiseren zoals in de geciteerde bronnen is beschreven, en op de politieke agenda te plaatsen. Er is zeker een ruime basis aan wetenschappelijke kennis beschikbaar maar iets meer moed om nu tot innovatie over te gaan in de praktijk ontbreekt.
- In de opleiding en professionalisering van leraren wordt te weinig werk gemaakt van de basiscompetentie van leraren en schoolteams om partner te zijn van ouders/verzorgers (FG 6). Zie: https://data-onderwijs.vlaanderen.be/edulex/document.aspx?docid=15404
- De COB, de cel ouderbetrokkenheid van de drie Vlaamse ouderkoepels GO!-ouders, KOOGO en VCOV, heeft zich als doel gesteld om een visie op ouderbetrokkenheid voor te stellen die gebaseerd is op de ervaring en inzichten van de 3 ouderkoepels. Een zeer verdienstelijk initiatief! Een terecht onderscheid wordt gemaakt tussen ouderbetrokkenheid waarbij het gaat om elke vorm van bezorgdheid, interesse in en ondersteuning van het eigen kind en ouderparticipatie (2019). Ouderparticipatie overstijgt het belang van het eigen kind. Het is de veruitwendiging van het engagement van ouders met betrekking tot een context of organisatie. Zie: https://www.vcov.be/ouderinfotheek/vcov-infomateriaal/Ouderbetrokkenheid-als-basis ; https://pro.katholiekonderwijs.vlaanderen/ouderbetrokkenheid/waarom-is-ouderbetrokkenheid-belangrijk
- In een periode dat onderhandelingen lopen over de vorming van een nieuwe Vlaamse regering zou ik verwachten dat de ouderverenigingen prominent op de voorgrond treden om beleidsaccenten aan te brengen aansluitend bij hun visie. Daar merk ik weinig communicatie over in de media en toch is ouderbetrokkenheid een onmiskenbare hefboom om het leerproces van kinderen te ondersteunen en de globale onderwijsresultaten te verhogen.
- Goede praktijkvoorbeelden zijn in het Nederlandstalig onderwijs in Vlaanderen wel beschikbaar en verdienen meer disseminatie zoals bijvoorbeeld van het Onderwijscentrum Brussel. Zie: P. Vervaecke (2022), Bronnen voor een goede ouderwerking in een grootstedelijke en meertalige context. https://pietvervaecke.blog/2022/11/04/bronnen-voor-een-goede-ouderwerking-in-een-grootstedelijke-en-meertalige-context/ https://www.onderwijscentrumbrussel.be/themas/partnerschap-met-ouders