Inleiding
In de visitatierapporten van de opleidingen (2014) wordt expliciet aangedrongen dat de opleidingen prioriteit zouden geven aan een sterkere samenwerking met het werkveld waarbij het ‘samen opleiden‘ de belangrijkste taakstelling dient te zijn.
Een tweede werkpunt voor de opleidingen betreft het uitbouwen van functioneel geheel 5: De leraar als innovator en onderzoeker zoals opgenomen in de decretale basiscompetenties voor leraren.
Met de TRIANGULATIE willen we een concept voorstellen dat tegemoet kan komen aan structurele samenwerking met het werkveld en uitbouw van de leerlijn praktijkonderzoek in de opleiding. Het concept draagt tevens bij tot het profileren van de opleidingsscholen (= stagescholen/werkveld) als onderzoekende school.
Onderzoekende school
Om met stagescholen een duurzame en structurele samenwerking uit te bouwen willen we het samen leren en onderzoeken van de praktijk centraal stellen. Wanneer leraren, student-leraren, lerarenopleiders en onderzoekers samenwerken en zich daarbij systematisch openstellen voor elkaar wordt het opleiden van leraren een gedeelde verantwoordelijkheid van een multidiciplinair team en is de gerichtheid op professioneel leren een deel van de school- en opleidingscultuur. Bovendien draagt onderzoek doen door leraren bij tot de kwaliteitsverhoging van het onderwijs en tot de professionalisering van leraren.
Zie: APS R&D-project, De onderzoekende leraar in de onderzoekende school. Utrecht, 2011.
Triangulatie als strategische weg voor structurele samenwerking en praktijkonderzoek
De samenwerking tussen mentor, stagiair en lerarenopleider is in dit samenwerkingsmodel tussen de lerarenopleiding en de stageschool bepalend voor de kwaliteiten die kunnen gerealiseerd worden door samen aan praktijkgericht onderzoek te doen op de stageschool.
Door de samenwerking worden de mentoren meer professioneel in hun rol van coach van beginnende leraren en van stagiairs.
- De mentoren werken samen met de lerarenopleiders om de klaspraktijk vorm te geven en om praktijkgericht onderzoek op hun school te realiseren.
- De stagiair ervaart in de samenwerking met mentor en lerarenopleider steun in zijn groei tot meesterschap en ondervindt de mogelijkheden van co-leraarschap.
- De stagiair realiseert zijn praktijkonderzoek binnen het project van de onderzoekende school waar hij tevens de mentor en de lerarenopleider als collega’s en kritische vrienden ervaart.
- De lerarenopleider participeert in de klaspraktijk en de school om de student te begeleiden en ervaart op deze wijze ook de realiteit van het werkveld.
- De lerarenopleider biedt ondersteuning aan de school om hun concept van onderzoekende school te realiseren.
De sleutelfunctie van de BanaBa Schoolontwikkeling in het model Triangulatie
In Vlaanderen kennen we in het hoger onderwijs jammer genoeg de duale structuur met professionele bacheloropleidingen en academische bachelor- en masteropleidingen. In vergelijking met Nederland missen we professionele masteropleidingen. Het Vlaamse alternatief bestaat uit de bachelor-na-bachelor opleidingen. Voor het studiegebied onderwijs wordt sinds enkele jaren de BanaBa Schoolontwikkeling aangeboden die vergelijkbaar is met de Nederlandse professionele master Leren en innoveren.
De BanaBa Schoolontwikkeling heeft tot doel om schoolontwikkelaars te vormen die innovatie en onderzoek op hun school kunnen begeleiden en uitvoeren. Ze zijn cruciaal in de transformatie naar een onderzoekende cultuur in de school.
In een gemeenschappelijke memo (2015) van de hogescholen Artevelde, Vives, UCLL en Odisee wordt de functie van schoolontwikkelaar als volgt omschreven.
De kerntaak van een schoolontwikkelaar is de interne innovatiecoördinatie en het uitbouwen van een coherent professionaliseringsaanbod.
De schoolontwikkelaar heeft een beleidsondersteunend profiel dat het best door een functieomschrijving wordt verduidelijkt. De schoolontwikkelaar is iemand die leer- en veranderingsprocessen initieert en ondersteunt zodat scholen vanuit een eigen visie adequaat kunnen inspelen op steeds veranderende maatschappelijke ontwikkelingen. Hij vervult een brugfunctie tussen het werk in de klas, het beleid van de school en de bredere onderwijsgemeenschap met betrekking tot onderwijsinnovatie.
De kerntaken van de schoolontwikkelaar situeren zich op mesoniveau van de school (of scholengemeenschap) en worden geflankeerd door het macro- en microniveau. Kernbegrippen zijn ‘onderzoeken en ontwikkelen, coachen en ondersteunen, coördineren en beleid adviseren’.
Het opleidingsmodel Triangulatie kan op een performante wijze tot stand komen door een synergie te realiseren met de BanaBa opleiding Schoolontwikkeling. De cursisten van deze opleiding kunnen innovatie en praktijkonderzoek in hun school uitvoeren, stagiaires van de lerarenopleiding begeleiden en beroep doen op de lerarenopleider die hen beiden kan coachen om praktijkonderzoek uit te voeren. Zodoende wordt de lerarenopleider een partner in de stageschool en een brugfiguur met de opleiding.
Indien schoolbesturen het beleidsvoerend vermogen binnen hun scholengemeenschappen willen onderbouwen, dan hebben schoolontwikkelaars in dit proces een cruciale rol. Tevens wordt de samenwerking tussen de stageschool en de lerarenopleiding versterkt tijdens de driejarige opleidingsperiode van de schoolontwikkelaar. Dit kan de basis vormen om een opleidingsschool te worden die op duurzame wijze samen met de lerarenopleiding de leraren van morgen zal vormen.